Five days inside – Sherpa Baarn
Afgelopen week keek ik een uitzending terug waarin Beau van Erven Dorens op bezoek gaat bij mensen met een verstandelijke beperking. Hij verbleef vijf dagen op een instelling en deelde het wel en wee van de mensen die daar wonen. Een vriendin, die net als ik al jaren in de zorg werkt, gaf me de tip om het programma terug te kijken. Ze vond het zo liefdevol overkomen. Na het terugkijken van het programma deel ik dit met haar. Met een warm hart heb ik de uitzending bekeken en toegegeven, ik was best een beetje trots op hoe ‘de wereld van mensen met een verstandelijke beperking’ zich presenteerde. Volledig authentiek en het gaf precies weer waarom ik er al jaren, in verschillende rollen en functies, met zoveel plezier rondloop. Wat me bij bleef was ‘de worsteling’ die Beau met zichzelf voerde bij het zien van de mensen met een ernstig meervoudige beperking. “De kasplantjes” noemde hij ze tijdens de uitzending. Beau vroeg zich af wat nog de waarde van het leven is voor deze cliënten en ontdekte gedurende de week steeds meer dat deze mensen wel degelijk nog kwaliteit van bestaan hebben.
Verder kijken dan de eerste aanblik
Zijn proces bracht me terug naar de tijd dat ik voor het eerst in aanraking kwam met mensen met een meervoudige beperking. Ik was toen 19 jaar oud en volgde een opleiding tot Z-verpleegkundige op een instelling in Noordwijk. Mijn idee om “gezellig” met mensen met een verstandelijke beperking te werken, verdween snel toen ik op een groep geplaatst werd met mensen met een ernstig meervoudige beperking, de EMB cliënten. Net als Beau schrok hun uiterlijke verschijning mij af. Ik kon niets met deze mensen en voelde me onmachtig in het contact. Ziek van weerstand vertrok ik iedere dag naar mijn werk, tot één van de opleiders me ‘de opdracht’ gaf om eens te beschrijven wat ik écht zag als ik deze mensen moest verzorgen.
Ik besloot om met Karel, een man op de groep waar ik erg veel moeite mee had, naar buiten te gaan. Karel was rolstoel gebonden, schreeuwde veel en zat met een polsband vast aan zijn stoel om te voorkomen dat hij zichzelf zou verwonden. Met zijn gezicht in het lente zonnetje, veranderde Karel. Hij ontspande en er kwam een rustige glimlach over zijn gezicht. Hij zag er vredig uit. Ik besloot om zijn polsband los te maken en Karels hand zelf vast te houden. Zo zaten we een tijdje tot Karel zijn hoofd in mijn richting draaide. Dit raakte me en toen ik hem aankeek, écht aankeek, voelde ik me met hem verbonden. Het gaf me een warm gevoel en ineens zag ik niet meer een schreeuwde man die zichzelf sloeg, maar werd ik me bewust van de mens achter zijn verschijning. Het was een ontroerend moment en deze ervaring zal ik nooit meer vergeten.
Iemand is meer dan het eerste oordeel
Dat iemand veel meer is dan mijn eerste oordeel, was de waardevolle les die Karel me leerde. In de 22 jaar die daarop volgden, ben ik in aanraking gekomen met veel meer mensen die allemaal op hun eigen manier in het leven staan en omgaan met de problemen die zij ervaren. In de psychiatrie, de ouderenzorg en af en toe nog even in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking denk ik mee met complexe zorgvragen en bied ondersteuning om de kwaliteit van leven te vergroten. Het ene probleem is soms nog heftiger dan het andere; soms vertoont iemand agressie naar de buitenwereld, soms verwond iemand zichzelf en toch lukt het me bij iedereen om de mens achter de verschijning te blijven zien. Met dank aan Karel.
Terugkijkend, had ik me geen beter basis kunnen bedenken voor mijn verder loopbaan dan de start die ik heb gehad bij mensen met een meervoudige beperking. Van hen heb ik geleerd dat niets is wat het lijkt en dat mensen veel meer zijn dan hoe ze in eerste instantie overkomen. Ik heb ontdekt dat gedrag van mensen tot problemen kan leiden als ze niet begrepen worden en dat ervaren problemen veel meer zegt over de interactie met elkaar dan dat het bij één persoon gelegd kan worden. Deze les neem ik nog altijd mee. Als ik betrokken raak bij de complexe zorgvragen waar ik tegenwoordig mee te maken krijg, maar ook gewoon als ik mensen tegenkom op straat, in de supermarkt of waar dan ook. Ieder mens is waardevol en heeft een eigen verhaal. Ik vind het boeiend om daar oog voor te hebben en ieder mens de ruimte te bieden om zijn of haar verhaal te vertellen op zijn of haar eigen manier. Net als Beau vind ik dus ook dat mensen met een ernstig meervoudige beperking kwaliteit van leven hebben en daar wil ik wat aan toe voegen. Naast de kwaliteit die hun leven heeft, vind ik ook dat hun leven zin heeft. Deze mensen leren ons, op een liefdevolle manier, om écht te kijken en écht te luisteren, verder dan ons eerste oordeel. Hun leven heeft zin voor degene die zijn hart opent en zich voor deze boodschap openstelt. Ik vond het mooi om te merken dat dit ook voor Beau telde en dat hij dit proces aan Nederland heeft laten zien. Uiteindelijk hoop ik dat heel veel mensen deze waardevolle les op zullen pakken. De wereld zal er alleen maar mooier door worden.